Η πανελλαδική συνάντηση του Οικολογικού Δικτύου στις 2-3.7.2016 προχώρησε σε μια επαναδιατύπωση των ιδεολογικών αρχών, πάνω στις οποίες εκτιμούμε ότι πρέπει να επανοικοδομηθεί ο χώρος της πολιτικής οικολογίας.
Νέα πρότυπα και τρόποι ζωής
Το Οικολογικό Δίκτυο εμπνέεται από τις αρχές του οικολογικού κινήματος για έναν άλλο αξιακό κώδικα, ένα άλλο μοντέλο πολιτισμού, παραγωγής, κατανάλωσης, τρόπου ζωής και σχέσεων, που εναρμονίζεται με την αειφορία του πλανήτη και την ευτυχία των ανθρώπων. Γι’ αυτό και όχι μόνο δεν παραγνωρίζει την αλληλοσυσχέτιση ανάμεσα στο κοινωνικό και το πολιτικό αλλά και θέλει να αποτελεί προέκταση και ολοκλήρωση των κινημάτων συλλογικής δράσης και κοινωνικής χειραφέτησης, από το κίνημα για την απελευθέρωση των δούλων μέχρι τα νεώτερα κινήματα της αμφισβήτησης, των δικαιωμάτων και των εναλλακτικών λύσεων.
Πλανητική συνείδηση
Η αποτροπή της υποβάθμισης της ζωής και της φύσης αποτελεί λόγο ίδρυσης και οικοδόμησης της αυτονομίας του οικολογικού κινήματος: η ρύπανση, η αποδάσωση, η κλιματική αλλαγή, η ερημοποίηση, τα μεταλλαγμένα, τα πυρηνικά, η εξάντληση των πρώτων υλών, οι πόλεμοι για το πετρέλαιο, η υποβάθμιση των πόλεων, η εξαφάνιση των τελευταίων ελεύθερων χώρων, οι συνεχιζόμενες επεμβάσεις στην φύση και η αλλοίωση του τοπίου, η εξουθένωση των λιμνών και των ποταμών, τα αστικά και βιομηχανικά απόβλητα, η κυριαρχία του αυτοκινήτου, η επέκταση των οικισμών, η χημικοσυντηρούμενη και υδροβόρα γεωργία, η υπόσκαψη των συλλογικών αγαθών κ.α. έχουν αναδειχτεί από τους οικολόγους και εξακολουθούν να εμπνέουν τους αγώνες για το μέλλον του πλανήτη, την υπεράσπιση της φύσης και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων.
Δημοκρατία και συμμετοχή
Το Οικολογικό Δίκτυο υποστηρίζει την πλουραλιστική πολυφωνική συμμετοχική δημοκρατία, με την υιοθέτηση και μορφών άμεσης δημοκρατίας. Εκτιμούμε ότι η εγγενής σταθερότητα μιας δημοκρατικής λειτουργίας είναι ανάλογη του βαθμού συμμετοχής των διάφορων κοινωνικών ομάδων, χωρίς τεχνητούς αποκλεισμούς και διακρίσεις, με απλή αναλογική και κατάργηση του ορίου εισόδου στο κοινοβούλιο, διασφαλίζοντας μια ποικιλία και σύνθεση πολιτικών προσεγγίσεων. Ταυτόχρονα με τα δεσμευτικά δημοψηφίσματα, είμαστε ανοιχτοί σε νέες ιδέες και πειραματισμούς, σε οριζόντιους αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς και μη-βίαιες δράσεις πολιτικής ανυπακοής, αξιοποιώντας την εμπειρία κοινωνικών δικτύων, ΜΚΟ, κινήσεων πολιτών κλπ.
Ισονομία και ανθρώπινα δικαιώματα
Το Οικολογικό Δίκτυο υποστηρίζει την ισότητα των ανθρώπων ενώπιον του νόμου ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, μόρφωσης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσιακής κατάστασης, αναπηρίας, ηλικίας, σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου. Μια τέτοια ισότητα για να γίνει πραγματικότητα, θα πρέπει να εξασφαλίζεται και ισότητα ευκαιριών.
Πρόληψη πριν την Υγεία
Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να απολαμβάνει το υψηλότερο εφικτό επίπεδο σωματικής και ψυχικής υγείας. Η προστασία, η προαγωγή και η αποκατάσταση της υγείας είναι ευθύνη της πολιτείας και όχι των ιδιωτικών συμφερόντων. Επομένως, πρέπει να εγγυάται σε όλους καλή ποιότητα ζωής, βασισμένη στην οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική αειφορία, εξασφαλίζοντας ισότιμη πρόσβαση σε παράγοντες που προσδιορίζουν την υγεία και καταπολεμούν τους κινδύνους της. Οι υπηρεσίες της υγείας πρέπει να δίνουν προτεραιότητα στην πρόληψη ασθενειών και να εξασφαλίζουν ισότιμη πρόσβαση για όλους σε υψηλής ποιότητας θεραπεία και αποκατάσταση του προβλήματος, σύμφωνα με τις ανάγκες και τις προτιμήσεις τους ή τις εναλλακτικές επιλογές τους.
Παιδεία του βιώματος και της κριτικής σκέψης
Η Παιδεία είναι δικαίωμα όλων και γι’ αυτό πρέπει να παρέχεται δωρεάν από το κράτος. Είναι σημαντική ασπίδα που έχει ο σύγχρονος άνθρωπος απέναντι στην αυτοκαταστροφή του και θεμέλιος λίθος του δημοκρατικού πολιτεύματος. Στηρίζουμε μια Παιδεία που διαμορφώνει πρωτίστως ελεύθερα και κριτικά σκεπτόμενους πολίτες, πέρα από τεχνικές γνώσεις και δεξιότητες, καλλιεργώντας τη φιλοσοφία, τον κριτικό νου, την ευγενή άμιλλα και τη συνεργασία, τις οικολογικές και ανθρωπιστικές αξίες, στην κατεύθυνση μιας βιώσιμης, μη βίαιης, ανεκτικής και αλληλέγγυας κοινωνίας. Ιδιαίτερη αξία έχει η προώθηση της βιωματικής, μαθητοκεντρικής και δημοκρατικής παιδαγωγικής.
Εργασία και αναδιανομή
Η εργασία αποτελεί δικαίωμα. Είναι πρωταρχικό μέλημα ενός κράτους δίκαιου και μιας αλληλέγγυας κοινωνίας να μεριμνούν για την απρόσκοπτη και με αξιοκρατικά κριτήρια ενιαία πρόσβαση στην εργασία για όλους τους ενήλικες. Η εργασία πρέπει να ασκείται σε ένα περιβάλλον το οποίο να προστατεύει τη σωματική και την ψυχική υγεία και η αμοιβή της θα πρέπει να παρέχει ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, με δίκαιο καταμερισμό ελεύθερου χρόνου και εργασίας. Το δικαίωμα σε ένα βασικό εισόδημα είναι ανεξάρτητο από το δικαίωμα στην εργασία. Υποστηρίζουμε τη δίκαιη αναδιανομή και τα δίκαια των εργαζομένων, των ανέργων, των χαμηλοσυνταξιούχων και των γυναικών, ιδιαίτερα όταν στις συνθήκες της κρίσης η φτώχεια και η κοινωνική περιθωριοποίηση έθεσαν σοβαρά ζητήματα επιβίωσης σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Πλανητικά, είμαστε ιδιαίτερα κριτικοί απέναντι στον βιομηχανικό τρόπο παραγωγής -ιδίως ως προς τις ανεξέλεγκτες διαδικασίες και μεθόδους- και την ολοένα πιο απάνθρωπη εκμετάλλευση της ανθρώπινης εργασίας. Προοπτικά, και η ίδια η φύση της εργασίας θα πρέπει να αλλάξει, με μικρότερα ωράρια, δουλειά με περισσότερο νόημα και συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων.
Κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία
Θα πρέπει να ενισχυθούν οι συλλογικές, κοινωνικές, αλληλέγγυες και συνεταιριστικές μορφές της οικονομίας, ως εναλλακτικό μοντέλο ανεξάρτητο από το κράτος και την αγορά. Επίσης, θα πρέπει να αυξηθούν οι έλεγχοι και οι παρεμβάσεις στην υπερσυγκέντρωση πλούτου και οικονομικής ισχύος, να παταχθούν διεργασίες διαμόρφωσης μονοπωλίων και καρτέλ, να καταργηθούν οι «φορολογικοί παράδεισοι» και να ενισχυθούν αναδιανεμητικές πολιτικές. Πρέπει να αλλάξει το σημερινό νεοφιλελεύθερο ανταγωνιστικό μοντέλο, που εκμεταλλεύεται και εξαντλεί ανθρώπους και φύση και να ενισχυθεί μια ήπια, συνεργατική, οικολογική κοινωνία αυτόνομων κοινοτήτων και αλληλέγγυων ανθρώπων.
Αμφισβήτηση του καταναλωτισμού
Απέναντι στη γνωστή λιτότητα στα εισοδήματα και απέναντι στην προώθηση της απεριόριστης αύξησης των τεχνητών αναγκών και του συνεχούς αγώνα για την ικανοποίησή τους, μπορούμε να προωθήσουμε επαναπροσδιορισμό των αναγκών, με περιορισμούς στην κατανάλωση ενέργειας, στη ζήτηση για ιδιωτική αυτοκίνηση, στην κατασκευή και χρήση νέων κτιρίων κτλ. Πάγια αιτήματα του οικολογικού κινήματος, όπως η μακροβιότητα κατασκευών, μηχανημάτων και άλλων αγαθών, χρειάζεται να ξαναβρούν την κεντρική θέση που τους αξίζει. Η επιδιόρθωση, η επαναχρησιμοποίηση, η ανακύκλωση επιβάλλουν την υιοθέτηση συνολικά κυκλικών μορφών οικονομίας χωρίς απόβλητα.
Οικολογική και ποιοτική πρωτογενής παραγωγή
Η συγκέντρωση της γης στα χέρια λίγων, η χημικοσυντηρούμενη παραγωγή, οι μονοκαλλιέργειες, τα μεταλλαγμένα και η υποδούλωση των παραγωγών στους πιστωτές τους είναι αδιέξοδες και καταστροφικές πρακτικές. Προέχει η υποστήριξη των μικροπαραγωγών, της τοπικής τους δικτύωσης και των υγειών συνεταιρισμών τους, της οικολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας χωρίς αγροχημικές κ.α. ουσίες, των βιολογικών και ποιοτικών προϊόντων, της τοπικής διαφοροποίησης και προσαρμογής στις ιδιαίτερες γεωκλιματικές συνθήκες, της βιοποικιλότητας και αυτάρκειας σε εθνικό επίπεδο και γενικά ενός βιώσιμου προσανατολισμού κατανάλωσης τοπικών προϊόντων
Πράσινη αποκεντρωμένη οικονομία
Προσβλέπουμε σε μια συνολική βιώσιμη περιβαλλοντικά και κοινωνικά λύση, με αποδυνάμωση των μεγάλων και πολυεθνικών επιχειρήσεων και την ενδυνάμωση, αυτοοργάνωση και δικτύωση των μικρών παραγωγών, σε μια οικονομία αποκεντρωμένη και τοπικής κλίμακας, που να σέβεται τα τοπικά φυσικά χαρακτηριστικά (γονιμότητα εδάφους, διαθεσιμότητα νερού και φυσικών πόρων, μη-οικονομικές περιβαλλοντικές παροχές) και να ελέγχεται από τις δημοκρατικές διαδικασίες των ώριμων και υπεύθυνων τοπικών κοινωνιών, την οργάνωση οικο-κοινοτήτων, την αυτοδιαχείριση κ.α., στο πλαίσιο ενός ευρύτατου δικτύου αντίστασης στην κυριαρχία των οικονομικών ελίτ.
Κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη
Η κοινωνική δικαιοσύνη αποτελεί θεμέλιο λίθο του δημοκρατικού πολιτεύματος, που επιτρέπει την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας και συμβάλλει καθοριστικά στην ευημερία των πολιτών. Σε μια εποχή έντονου κοινωνικού ανταγωνισμού, η αλληλεγγύη οφείλει να διέπει όλες τις κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές ή άλλες σχέσεις μεταξύ των μελών της κοινωνίας, αφού διατηρεί τη συνοχή της και είναι παράλληλα μέτρο της.
Μέριμνα για όλους
Υποστηρίζουμε ένα κράτος ρυθμιστή για την ισότιμη πρόσβαση στην περίθαλψη, στην παιδεία, στις κοινωνικές παροχές και συντάξεις. Εκτιμούμε πως πρέπει να θεσπιστεί ένα αξιοπρεπές κατώτατο όριο μισθού και σύνταξης, με δικαιότερη κατανομή μεταξύ των χαμηλότερων και ανώτερων απολαβών και ένα μίνιμουμ κοινωνικό εισόδημα.
Ειρήνη και Μη βία
Υποστηρίζουμε τη μη βία, όχι απλά ως αντίβαρο αλλά ως μια φιλοσοφία που μας βγάζει από τον φαύλο κύκλο που δημιουργεί η βία και ο πόλεμος. Εκτιμούμε, επιπλέον, ότι η επιλογή της μη βίαιης κουλτούρας και της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών είναι στην ουσία της βαθύτατα επαναστατική. Θέλουμε να προωθήσουμε έναν ειρηνικό, μη βίαιο και ήπιο πολιτισμό στις προσωπικές, κοινωνικές και διεθνείς σχέσεις. Είμαστε αντίθετοι με εθνοκεντρικές και απομονωτικές νοοτροπίες και στηρίζουμε τις πρωτοβουλίες ενάντια στις αυταρχικές, εθνικιστικές, ρατσιστικές, ακραία συντηρητικές και επικίνδυνες για τη δημοκρατία προκλήσεις και πρακτικές.
Βιωσιμότητα και διαγενεακή δικαιοσύνη
Εμπνεόμαστε από την έννοια του μέτρου. Η φύση, η βιοποικιλότητα, η άγρια ζωή και όλες οι φυσικές διεργασίες που συνδέονται με τα οικοσυστήματα είναι ο καμβάς της ζωής μας, αγαθά κοινά και αδιαπραγμάτευτα με εγγενή αξία. Πιστεύουμε ότι η βιωσιμότητα οφείλει να διέπει όλες τις δραστηριότητες του ανθρώπινου πολιτισμού, σεβόμενη τα όρια του πλανήτη, αποκεντρώνοντας και εκδημοκρατίζοντας ειδικότερα την παραγωγή ενέργειας τόσο σε συνέργεια με τις τοπικές κοινωνίες όσο και σε συμφωνία με την πλανητική προσπάθεια για συνολική αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής. Πιστεύουμε, επιπλέον, στη διαγενεακή δικαιοσύνη όχι μόνο ως προς τα δικαιώματα των επερχόμενων γενεών αλλά και ως προς αυτά που διασφαλίζουν στη δική μας γενιά οι απερχόμενες.
Διαφάνεια και εναλλαγή στην πολιτική
Το πελατειακό σύστημα στην πολιτική και στον δημόσιο βίο είναι μια σύγχρονη μορφή δουλείας που αναιρεί το δημοκρατικό πολίτευμα στην ουσία του και δημιουργεί φεουδαρχικές σχέσεις μεταξύ εκλογικού σώματος και εκλεγμένου. Εκτιμούμε ότι η συνεχής και αδιάλειπτη διαφάνεια σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας λειτουργίας βρίσκεται στον πυρήνα της πραγματικής δημοκρατίας, ως μόνιμη θεραπεία στον φαύλο κύκλο των πελατειακών σχέσεων και της διαφθοράς. Η ενασχόληση με την πολιτική πρέπει να έχει ευρύ και διαρκή χαρακτήρα σε όλες τις κοινωνικές βαθμίδες και γι’ αυτό είμαστε υπέρ της εναλλαγής στις αιρετές θέσεις ευθύνης στην πολιτική.
Ελευθερία του λόγου και ΜΜΕ
Η ελευθερία του λόγου βρίσκεται στον πυρήνα κάθε δημοκρατικής κοινωνίας. Η συγκεντροποίηση και ο έλεγχος των ΜΜΕ από συμφέροντα, η μη κατοχύρωση της πλουραλιστικής λειτουργίας τους, η έλλειψη ανεξαρτησίας των δημόσιων μέσων από τον κρατικό έλεγχο, η μη τήρηση και στοιχειωδών κανόνων δεοντολογίας και η απουσία κοινωνικού ελέγχου των ΜΜΕ είναι νοσηρά φαινόμενα και δεν εξασφαλίζουν την ελευθερία της έκφρασης.
Ελευθερία της πληροφορίας και ουδετερότητα του διαδικτύου
Η ελεύθερη κυκλοφορία της πληροφορίας είναι δικλείδα ασφαλείας της δημοκρατίας. Ο παγκόσμιος ιστός δεν θα πρέπει να υπόκειται σε κυβερνητικό έλεγχο που περιορίζει την ελεύθερη κυκλοφορία της πληροφορίας, παρά μόνο στο μέτρο που αποτρέπονται πράξεις που παραβιάζουν τα δικαιώματα των πολιτών ή προωθούν εγκληματικές πράξεις.
Λογισμικό ανοικτού κώδικα και πνευματική ιδιοκτησία
Το πνεύμα και οι αρχές που διέπουν τα λογισμικά ανοικτού κώδικα διασφαλίζουν την πρόσβαση όλων των κοινωνικών στρωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας, προσφέροντας τα εργαλεία για ουσιαστική συμμετοχή τόσο στην ηλεκτρονική επανάσταση όσο και κατ' επέκταση στην πραγματική δημοκρατία. Η παραδοσιακή προσέγγιση περί πνευματικής ιδιοκτησίας πρέπει να αντικατασταθεί με εξελιγμένες μορφές, που επιτρέπουν τον διαμοιρασμό της ανθρώπινης δημιουργίας υπό προϋποθέσεις που διατηρούν τα κίνητρα για τους δημιουργούς.
Δικαιώματα των ζώων
Όλα τα τα έμβια όντα έχουν δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή διαβίωση. Υποστηρίζουμε τη μεταχείριση των ζώων με σεβασμό, καταδικάζοντας την υποβάθμισή τους ως αντικείμενα, που οδηγεί σε πρακτικές που εξομοιώνονται με αυτές των βασανιστηρίων. Αμφισβητούμε εκ βάθρων το βιομηχανικό μοντέλο εκτροφής ζώων και τη μεταχείριση που επιφυλάσσουν στην άγρια ζωή πρακτικές όπως το κυνήγι, η χρήση γούνας, οι παραστάσεις και το εμπόριο άγριων ζώων. Επιπλέον, υποστηρίζουμε μια περιβαλλοντικά, ανθρωπιστικά και ηθικά υπεύθυνη και υγιεινότερη διατροφή, που διέπεται από τις αρχές της οικολογίας.
Δημοκρατία και πολυπολιτισμικότητα στην Ευρώπη
Υποστηρίζουμε μια ομοσπονδιακή Ευρώπη που θα λειτουργεί με τις αρχές τις ισοτιμίας και του αλληλοσεβασμού, κατ' αντιπαράθεση με οποιαδήποτε μορφή ενδοευρωπαϊκής ηγεμονίας από αδιαφανείς και μη εκλεγμένες ελίτ. Επιθυμούμε μια άλλη Ευρώπη, που ενωμένη μέσα από τις αξίες του ανθρωπισμού, της κοινωνικής αλληλεγγύης, της ισονομίας και του σεβασμού της πολυπολιτισμικότητας και της τοπικότητας, θα διασφαλίζει την ειρήνη και την ευημερία στην ήπειρο και στον κόσμο, ερχόμενη πιο κοντά στους πολίτες και αναλαμβάνοντας τις ιστορικές ευθύνες της πλανητικά, τόσο σε περιβαλλοντικό όσο και ανθρωπιστικό επίπεδο. Ο σεβασμός της πολυπολιτισμικότητας σημαίνει ενθάρρυνση και στήριξη της έκφρασης όλων των πολιτισμικών χαρακτηριστικών των πολιτών ως πλούτο που ενισχύει την ευρωπαϊκή ταυτότητα στην ουσία της.
Ένα νέο οικολογικό κοινωνικό συμβόλαιο
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, εκτός από μια δημοκρατική λειτουργία, χρειάζεται και μια οικονομική πολιτική μακριά από τις νεοφιλελεύθερες συνταγές. Μια πολιτική που θα στρέφεται σε κοινωνικά δίκαιες και περιβαλλοντικά βιώσιμες επιλογές. Μια πολιτική που θα διαχειρίζεται το χρέος των επιμέρους χωρών με κοινωνική ευαισθησία και αλληλεγγύη και θα δημιουργεί νέες προοπτικές απασχόλησης και επενδύσεων, μακριά από τα αρπακτικά χρηματιστηριακά κεφάλαια και από συστήματα management που στοχεύουν σε νέα αυταρχικά συστήματα δουλοπαροικίας.
Πέρα από την ανάπτυξη
Στο σημερινό σημείο που έφτασε το καπιταλιστικό σύστημα, ορισμένοι τομείς της οικονομίας είτε θα εγκαταλειφτούν πλήρως, είτε θα αναδιοργανωθούν. Επίσης, η απειλή προς το περιβάλλον, τα οικοσυστήματα και την ανθρώπινη υγεία και ευημερία, θα οδηγήσει αργά ή γρήγορα σε μια μετάβαση προς ηπιότερα μοντέλα. Οι νέοι τρόποι δημιουργίας πλούτου δεν πρέπει να υπολογίζονται πλέον με τον δείκτη του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος αλλά με διαφορετικούς δείκτες Ευτυχίας και Αειφορίας. Η κρίση που βιώνουμε σήμερα αποτελεί μια βίαιη μορφή στρεβλής αποανάπτυξης, που καμιά σχέση δεν έχει με τις αρχές ενός ενδιαφέροντος κινήματος. Προσβλέπουμε σε τρόπους ήπιας, δίκαιης και λιτής αφθονίας, αλλαγής καταναλωτικής συμπεριφοράς και προσαρμογής σε μια οικονομία συμβατή με την επιβίωση του πλανήτη.